โครงการวิจัย เรื่อง การพัฒนารูปแบบการสร้างเสริมสุขภาพและสร้างรายได้สำหรับผู้สูงอายุในศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุโดยชุมชน เป็นโครงการภายใต้ “โครงการพัฒนากลไกสานเสริมพลังภาคีเครือข่ายขับเคลื่อนพื้นที่รูปธรรมสุขภาวะ ภาคอีสาน (โครงการสานเสริมพลังภาคี)” ที่ได้รับทุนอุดหนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) สำนักพัฒนาภาคีสัมพันธ์และวิเทศสัมพันธ์ จำนวน 100,000 บาท โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อพัฒนารูปแบบการสร้างเสริมสุขภาพและสร้างรายได้สำหรับผู้สูงอายุในศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ โดยมุ่งเน้นให้ชุมชนมีส่วนร่วม และให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ทั้งมิติด้านสังคม เศรษฐกิจ สุขภาพ และสภาพแวดล้อม โดยมีระยะเวลาดำเนินโครงการตั้งแต่ เดือนเมษายน พ.ศ. 2565 ถึงเดือนมีนาคม พ.ศ. 2566 โดยมีกระบวนการดำเนินการ ดังนี้

ระยะที่ 1 ระยะศึกษาสถานการณ์ที่เกี่ยวข้องกับรูปแบบสร้างเสริมสุขภาพและสร้างรายได้สำหรับผู้สูงอายุ ในศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ

1) ผู้วิจัยทำหนังสือขออนุญาตดำเนินการวิจัยในพื้นที่ถึงหน่วยงานและผู้ที่เกี่ยวข้อง

2) ประชุมชี้แจงโครงการวิจัยร่วมกับทีมแกนนำชุมชนระดับตำบล ประกอบด้วย ตัวแทนจากองค์การบริหารส่วนตำบลโนนหนามแท่ง กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน อสม. อดีตกำนันตำบลโนนหนามแท่ง ผอ.รพ.สต. บ้านคำน้อย และ หัวหน้าศูนย์แพทย์โนนหนามแท่ง เพื่อวางแผนการดำเนินการวิจัยร่วมกัน

3) จัดตั้งคณะทำงานศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ ตำบลโนนหนามแท่ง ซึ่งเป็นตัวแทนจากทุกภาคส่วนครอบคลุมทุกหมู่บ้าน ประกอบด้วย ที่ปรึกษา ผู้อำนวยการ รองผู้อำนายการ เหรัญญิก ผู้ช่วยเหรัญญิก เลขานุการ และผู้ช่วยเลขานุการ จำนวน 86 คน และกำหนดบทบาทหน้าที่คณะทำงาน

4) จัดเก็บข้อมูลเพื่อศึกษาสถานการณ์ที่เกี่ยวข้องกับรูปแบบสร้างเสริมสุขภาพและสร้างรายได้สำหรับผู้สูงอายุ ในศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุจากตัวแทนคือ (1) องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (2) องค์กรท้องที่ กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน (3) หน่วยบริการสุขภาพปฐมภูมิ และ (4) ตัวแทนภาคประชาชน

ระยะที่ 2 การพัฒนารูปแบบสร้างเสริมสุขภาพและสร้างรายได้สำหรับผู้สูงอายุ ในศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุอายุ โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน

1) ประชุมคณะทำงานเพื่อคืนข้อมูลสถานการณ์และความต้องการเกี่ยวกับรูปแบบสร้างเสริมสุขภาพและสร้างรายได้สำหรับผู้สูงอายุชุมชน โดยจัดทำฐานการเรียนรู้ 12 ฐาน ตามปัญหาความต้องการของผู้สูงอายุ ประกอบด้วย  (1) ฐานป้องกันสมองเสื่อม (โดมิโน) (2) ฐานป้องกันสมองเสื่อม (หมากรุก) (3) ฐานป้องกันสมองเสื่อม (ไพ่) (4) ฐานป้องกันสมองเสื่อม (จังก้า) (5) ฐานป้องกันสมองเสื่อม (บิงโก) (6) ฐานป้องกันการพลัดตกหกล้ม เช่น ตาราง 9 ช่อง ยางยืด ชี่กง โยคะ ลีลาส และบาสโลบ เป็นต้น (7) ฐานปู่ ย่า ตายายเลี้ยงหลาน (8) ฐานเสริมสวย เสริมหล่อ วัยเก๋า  (9) ฐานสร้างอาชีพ เพิ่มรายได้ (10) ฐานรักการอ่านและเรียนรู้ตลอดชีวิต  (11) ฐานเกษตรอินทรีย์ เพื่อสุขภาวะ และ (12) ฐาน ขยะมีค่าประดุจดั่งทองคำ

2) ค้นหาสถานที่ตั้งศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ โดยทีมแกนนำได้ลงพื้นที่สำรวจสถานที่ที่เหมาะสมในการจัดตั้งศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ ซึ่งได้รับความอนุเคราะห์จากเจ้าอาวาสวัดแม่พระรับเกียรติยกขึ้นสวรรค์ จังหวัดอำนาจเจริญ ให้ใช้ศาลา 150 ปี พระมารดานิจจานุเคราะห์ เป็นสถานที่ตั้ง

3) จัดทำแผนประชาสัมพันธ์หลากหลายช่องทาง ดังนี้ 1) Page facebook ศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ ตำบลโนนหนามแท่ง Day care center 2) กลุ่มไลน์ 3) หอกระจายเสียง และ 4) สื่อสารแบบปากต่อปากผ่านแกนนำ อสม.แต่ละหมู่บ้าน

4) รับสมัครครูอาสาในชุมชนและหน่วยงานต่างๆ โดยจะมีครูอาสาที่มีความรู้และทักษะมาร่วมสอนในศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ

5) รับสมัครสมาชิกผู้สูงอายุ โดยมีการจัดทำใบสมัครให้ตัวแทนคณะทำงานแต่ละหมู่บ้านไปรับสมัครสมาชิกผู้สูงอายุถึงที่บ้านครอบคลุมทั้ง 14 หมู่บ้าน มีสมาชิก จำนวน 400 คน

6) จัดตั้งกองทุนศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ ตำบลโนนหนามแท่ง จำนวน 60,000 บาท และมีการกำหนดกติกาข้อตกลงร่วมกัน โดยนำเงินทุนมาจัดซื้อวัสดุอุปกรณ์เพื่อส่งเสริมสุขภาพ สร้างอาชีพ สร้างรายได้สำหรับผู้สูงอายุ และค่าสาธารณูปโภคภายในศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ

7) จัดพิธีเปิดศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ ตำบลโนนหนามแท่ง ในวันที่ 5 สิงหาคม 2565 มีการมอบเกียรติบัตรสำหรับคณะทำงาน ครูอาสา และจิตอาสา จำนวน 99 คน ตลอดทั้งมีพิธีรับมอบเงินทุนและสิ่งของสนับสนุนสมทบกองทุน และอบรมพัฒนาศักยภาพครูอาสาและแกนนำผู้สูงอายุในการสร้างเสริมสุขภาพสำหรับผู้สูงอายุ แบบตาราง 9 ช่อง และ แบบยางยืด

8) การกำหนดกติกา ข้อตกลงในการปฏิบัติตัวในศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ และประกาศให้คณะทำงานและสมาชิกผู้สูงอายุรับทราบโดยทั่วกัน

9) เปิดให้บริการศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ ทุกวันจันทร์ ถึงศุกร์ เวลา 08.30-15.30 น. โดยมีครูอาสา ร่วมจัดกิจกรรมการเรียนรู้ตามฐานการเรียนรู้ ทั้ง 12 ฐาน และครูอาสาจัดอบรมเพิ่มเติม ได้แก่ การพัฒนาศักยภาพผู้สูงอายุ 4+1 มิติ ด้านสุขภาพ สังคม เศรษฐกิจ สภาพแวดล้อม การทำยาหม่องสมุนไพร การทำขนมชั้น การทำน้ำสลัดครีม การช่วยฟื้นคืนชีพขั้นพื้นฐาน การส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันสมองเสื่อม การคัดกรองการพลัดตกหกล้ม การจัดบริการสุขภาพการบรรเทาอาการปวดเข่า ด้วยการพอกเข่าด้วยสมุนไพร  จัดบริการเสริมสวยเสริมหล่อ สระ ซอย ดัด ยอมสีผม การตรวจคัดกรองเบาหวาน การส่งเสริมอาชีพ เช่น การทำพรมเช็ดเท้า การสานตระกร้าจากเส้นพลาสติก การทำชาใบหม่อน และการเพาะเห็ด เป็นต้น โดยในแต่ละกิจกรรมจะมีการสอนเรื่องเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนให้คณะทำงานและสมาชิกผู้สูงอายุด้วย

10) การจำหน่ายสินค้า เช่น พรมเช็ดเท้า และตระกร้า จำหน่ายสินค้าออนไลน์ และการเปิดบูธนิทรรศการในงานกาชาดประจำจังหวัดอำนาจเจริญร่วมกับบูธของโครงการจัดตั้งวิทยาเขตอำนาจเจริญ

11) การสรุปบทเรียนการดำเนินงาน และร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในเวที โชว์แชร์เชื่อม “มหกรรมไทอีสานสานสุข โฮมแฮงเบิ่งแญงสุขภาวะ” สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ ตำบลโนนหนามแท่ง เป็นศูนย์เรียนรู้ประเด็นผู้สูงอายุ ระบบออนไลน์

12) ประชุมคณะทำงาน สรุปปัญหา อุปสรรคและแนวทางแก้ไข ทุก 1 เดือน

13) คณะทำงานบูรณาการการดำเนินงานเข้าสู่งานประจำขององค์การบริหารส่วนตำบลโนนหนามแท่ง โดยนำเข้าแผนพัฒนาตำบลประจำปี พ.ศ. 2566 และจัดทำศูนย์ดูแลกลางวันสัญจรไปในแต่ละหมู่บ้าน

14) ขยายผลศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุได้ จำนวน 2 แห่ง คือ (1) ศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุตำบลโนนหนามแท่ง สาขาบ้านโสกโดน และ (2) ศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุนาไร่ใหญ่วัยเก๋า ต.เสนางคนิคม อ.เสนางคนิคม จ.อำนาจเจริญ

ระยะที่ 3 ประเมินผลรูปแบบสร้างเสริมสุขภาพและสร้างรายได้สำหรับผู้สูงอายุ ในศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ

1) ประชุมคณะทำงานเพื่อสรุปผลการดำเนินงานการพัฒนารูปแบบสร้างเสริมสุขภาพและสร้างรายได้สำหรับผู้สูงอายุ ในศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุอายุ โดยดำเนินการสรุปบทเรียนผลการดำเนินงานศูนย์ดูแลกลางวัน

2) ส่งมอบโครงการให้ชุมชนเป็นผู้ดำเนินการหลักเพื่อความยั่งยืน

2. ประโยชน์หรือผลลัพธ์ของ case study (Benefits and results of the case study)

            1) รูปแบบการสร้างเสริมสุขภาพและสร้างรายได้สำหรับผู้สูงอายุในศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ

            2) เกิดศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุแบบบูรณาการจากภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วน

            3) เกิดกองทุนศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ ตำบลโนนหนามแท่ง

            4) มีสมาชิกผู้สูงอายุตำบลโนนหนามแท่ง จำนวน 400 คน (ร้อยละ 40)

            5) มีครูอาสา จำนวน 25 คน

6) เกิดการบูรณาการงานของศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุสู่แผนระดับตำบลขององค์การบริหารส่วนตำบลโนนหนามแท่ง ประจำปีงบประมาณ 2566

            7) ผู้สูงอายุที่เข้าร่วมกิจกรรม มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น มีรายได้เพิ่มขึ้นและสุขภาพกาย สุขภาพจิตดีขึ้น

            8) สำนักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ นำศูนย์ดูแลกลางวันเข้าแผนประจำปีงบประมาณ 2566 เพื่อจัดตั้งเป็นศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุและคนพิการ (ศพอส.) สนับสนุนงบประมาณ 300,000 บาท

            9) เป็นแหล่งเรียนรู้สำหรับศึกษาดูงาน การสร้างเสริมสุขภาพและสร้างรายได้สำหรับผู้สูงอายุ จังหวัดอำนาจเจริญ

            10) สามารถขยายผลศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุได้ จำนวน 2 แห่ง

            11) คณะทำงานและผู้สูงอายุมีความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน

3. กลุ่มเป้าหมายหรือพื้นที่ที่ได้รับประโยชน์

ผู้สูงอายุในพื้นที่ตำบลโนนหนามแท่ง อำเภอเมือง จังหวัดอำนาจเจริญ

4. ระดับผลลัพธ์

ระดับท้องถิ่น

5. ความต่อเนื่องและระยะเวลาของการดำเนินงาน

ระยะเวลาดำเนินโครงการ 1 ปี คือ เดือนเมษายน 2565-เดือนมีนาคม 2566 ปัจจุบันโครงการจัดตั้งวิทยาเขตอำนาจเจริญได้ส่งมอบให้ชุมชนเป็นเจ้าภาพหลักในการขับเคลื่อน ยังมีการดำเนินการอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบันโดยมีโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านคำน้อยเป็นเจ้าภาพหลักร่วมกับคณะทำงานศูนย์ดูแลกลางวันสำหรับผู้สูงอายุ ตำบลโนนหนามแท่ง และมีการบูรณาการเข้ากับโครงการหนึ่งตำบลหนึ่งหมู่บ้านยั่งยืน ตำบลโนนหนามแท่ง และองค์การบริหารส่วนจังหวัดอำนาจเจริญสนับสนุนงบประมาณดำเนินโครงการเพิ่มอีก จำนวน 100,000 บาท