โครงการเพื่อนรักต่างศาสนา: ผู้นำกับการถักทอสันติภาพและความปรองดองในสังคมไทย ได้ใช้การสานเสวนาเรื่องสุขภาพเป็นจุดเริ่มต้นนำไปสู่การสร้างความไว้วางใจและปรองดอง เพื่อนำมาสู่สันติภาพในสังคมที่มีความขัดแย้งในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งมีความแตกแยกร้าวลึกในสังคมที่มีความแตกต่างทางความคิด ความเชื่อ อุดมการณ์ และวิถีวัฒนธรรม โดยโครงการนี้เป็นหนึ่งในโครงการที่ได้รับทุนขับเคลื่อนนโยบายชี้นำสังคมของมหาวิทยาลัยมหิดล เพื่อผลักดันให้เกิดการนำงานวิจัยและวิชาการไปสู่การชี้นำสังคม โดยใช้กลวิธีการสร้างความไว้วางใจโดยใช้ “การแลสุขภาพ” เป็นตัวนำสู่การขับเคลื่อนถักทอความสัมพันธ์อย่างเป็นรูปธรรม นำมาสู่การถอดบทเรียนเป็นข้อเสนอเชิงนโยบายเพื่อสันติภาพและความปรองดองในสังคมไทย โดยใช้เครื่องมือเสวนาย่อยภาคสนาม 40 แห่งใน 6 จังหวัดชายแดนภาคใต้ มีผู้เข้าร่วมการเสวนากว่า 170 คน

ผู้วิจัยใช้เทคนิคการสัมภาษณ์ สานเสวนาย่อยในพื้นที่เพื่อสร้างความเข้าใจ ถักทอความสัมพันธ์และความไว้ใจ ใช้การสานเสวนาเพื่อเพิ่มความเชื่อมั่นไว้วางใจ ริเริ่มการทำกิจกรรมข้ามศาสนา และใช้เวทีสาธารณะเพื่อความเห็นใจเข้าใจและผูกพันกันมากขึ้น ข้ามชุมชนขยายเครือข่ายไปดูแลซึ่งกันและกัน และออกแบบชุมชน เกิดการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ผ่านความทุกข์ ความสูญเสีย สู่ความเป็นเพื่อนร่วมเกื้อกูลความกรุณาและร่วมกันดูแลสุขภาพ ยิ่งเมื่อมีวิกฤติโควิด-19 นำมาสู่โอกาสในการระดมความร่วมมือของเพื่อนรักต่างศาสนาเพื่อรับมือโรคระบาดโควิด-19

โดยโครงการได้ข้อเสนอเชิงนโยบาย คือ การเอื้ออํานวยการส่งเสริมสภาพแวดล้อมและปลดเงื่อนไขเชิงโครงสร้างที่เป็นอุปสรรคต่อการสร้างพื้นที่ปลอดภัยในแนวระนาบ เพื่อสร้างปฏิสัมพันธ์ระหว่างศาสนิกและระหว่างสมาชิกในสังคม ให้เสรีภาพและหลักประกันในเรื่องความปลอดภัยในการแลกเปลี่ยนถกเถียงเพื่อค้นหาความจริงอันจะนําไปสู่ทางออกจากปัญหาความขัดแย้งอย่างยั่งยืนด้วยการแก้ไขที่รากเหง้า เอื้ออํานวยการส่งเสริมสภาพแวดล้อมและปลดเงื่อนไขที่เป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาทักษะการเป็นผู้นําแบบจัดกระบวนการ (Facilitative Leadership) ในสังคม ให้เวลากับกระบวนการสร้างความไว้วางใจ การชําระ สิ่งที่ค้างคาใจ การสร้างข้อตกลงร่วมกันใหม่เพื่อการกําหนดอนาคตที่จะอยู่ร่วมกันอย่างเกื้อกูลปรองดองและป้องกันความขัดแย้งรุนแรงมิให้หมุนวนกลับมาบ่อนทําลายมิตรภาพในอนาคต

สถาบันการศึกษาที่เกี่ยวข้องกับการสร้างสันติภาพและมีความรู้ความเข้าใจในกระบวนการสร้างความปรองดองสมานฉันท์ ควรจัดการศึกษาและการฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการอย่างต่อเนื่องเพื่อสร้างความรู้ความเข้าใจของสังคมไทยต่อกระบวนการสร้างความปรองดองสมานฉันท์ และควรนําชุดความรู้และทักษะการแปลงเปลี่ยนความขัดแย้งด้วยสันติวิธีไปใช้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งทักษะกระบวนการการจัดการความจริงร่วมและฟื้นฟูเยียวยาความสัมพันธ์

สถาบันสื่อ ควรสร้างเนื้อหาและใช้หลักการ การสื่อสารเพื่อสันติภาพ (Peace Journalism) และ Conflict Transformation หนุนเสริมชุดความรู้และกระบวนการ และตัวอย่างปฏิบัติการในชุมชนต้นแบบสร้างสันติภาพและความปรองดอง

สถาบันทางสังคมอื่น ๆ ควรเรียนรู้และทําความเข้าใจวิธีการและปรับเปลี่ยนมโนทัศน์เกี่ยวกับกระบวนการปรองดองอย่างเป็นระบบที่ประกอบด้วยขั้นตอนต่าง ๆ เช่น การค้นหาความจริง ความพร้อมยอมรับผิด การนําคนผิดมาลงโทษ การให้อภัย การฟื้นฟูเยียวยาความสัมพันธ์เพื่อนํามาสู่การคืนดี (Restorative Process) ทั้งจําเป็นต้องมีการขับเคลื่อนสร้างวัฒนธรรมป้องกันความขัดแย้งรุนแรงร้าวลึกในอนาคตเพื่อมิให้ความเจ็บปวดในลักษณะเดิมเกิดขึ้นอีก

สําหรับชุมชนปัญญาปฏิบัตินําร่อง ต้องใช้หลักการและแนวทางประชาธิปไตยเชิงลึกในการร่วมค้นหาความจริงด้วยความเมตตา และเข้าอกเข้าใจอีกฝ่ายได้แม้จะไม่เห็นด้วยกับเขา (Empathy process) อย่างยุติธรรม/เป็นธรรม สร้างบรรยากาศที่จะเอื้อให้เกิดการปรองดองด้วยระบอบประชาธิปไตยที่มีหลักประกันสิทธิ เสรีภาพ ความเสมอภาค เพื่อส่งเสริมให้กระบวนการเปลี่ยนผ่านมีความเป็นไปได้มากกว่าระบอบอื่น ๆ เพราะเปิดช่องให้เกิดการตรวจสอบได้อย่างโปร่งใส กระบวนการและวิธีการต้องชอบธรรมและมีส่วนร่วมของภาคส่วนต่าง ๆ และมีการบันทึก ถอดบทเรียน และสื่อสารสังคมเพื่อขยายเครือข่ายสร้างการเปลี่ยนแปลงไปด้วยกัน การหนุนเสริมด้วยงบประมาณ สิ่งอํานวยความสะดวกต่าง ๆ ที่เหมาะสมและจําเป็น เพื่อความปรองดองสมานฉันท์