เนื่องจาก วิทยาเขตกาญจนบุรี มหาวิทยาลัยมหิดล เดิมประสบปัญหาการพังทลายของหน้าดินจากการชะล้างของน้ำฝนในช่วงฤดูฝนไหลท่วมพื้นที่อำเภอไทรโยค เนื่องจากที่ตั้งของวิทยาเขตกาญจนบุรี มีพื้นที่ประมาณ 10 ตารางกิโลเมตร โดยร้อยละ 90 ของพื้นที่เป็นพื้นที่ป่า ตั้งอยู่บนที่ราบเชิงเขาและแนวสันเขา ทำให้เกิดภาวะการพังทลายของหน้าดินค่อนข้างสูงในฤดูฝนและไหลลงสู่บริเวณพื้นที่อำเภอไทรโยค ซึ่งตั้งอยู่บริเวณเชิงเขาด้านล่างติดกับแม่น้ำแควน้อยเป็นประจำทุกปี ปัญหาจากกระแสน้ำที่กัดเซาะหน้าดินในช่วงฤดูฝนได้พัดพาตะกอนดินรวมถึงเศษพืชต่าง ๆ ไหลเข้าท่วมบริเวณที่ตั้งสถานที่ราชการ บ้านเรือนประชาชน ส่งผลให้เกิดความเดือดร้อนของชุมชนโดยรอบรวมถึงทำให้แม่น้ำแควน้อยตื้นเขินด้วย

     ในปี 2553 วิทยาเขตกาญจนบุรี ได้หารือความร่วมมือกับ SCGP โรงงานวังศาลา เพื่อเข้ามาศึกษาและสำรวจการพังทลายของหน้าดินภายในวิทยาเขตกาญจนบุรี เพื่อร่วมหาแนวทางในการแก้ไขปัญหาโดยเห็นควรให้มีการสร้างฝายชะลอน้ำในพื้นที่ของวิทยาเขตกาญจนบุรี เพื่อแก้ไขปัญหาดังกล่าวทั้งในระยะสั้นและระยะยาว ทั้งนี้ วิทยาเขตกาญจนบุรีจึงได้มีความร่วมมือกับทาง SCGP โรงงานวังศาลา และทุกภาคส่วนในอำเภอไทรโยค ในการเริ่มสร้างฝายชะลอน้ำขึ้นในพื้นที่ของวิทยาเขตกาญจนบุรี มาเป็นลำดับในทุกปี ตำแหน่งฝายที่มีความร่วมมือในการสร้างระหว่างมหาวิทยาลัยมหิดลวิทยาเขตกาญจนบุรี กับ SCGP โรงงานวังศาลา แสดงดังรูปด้านล่าง โดย ณ ปัจจุบัน มีฝายชะลอน้ำทั้งหมดจำนวน 427 ฝาย วัตถุประสงค์หลักของการสร้างฝายในพื้นที่มิได้เพื่อการกักเก็บน้ำเนื่องจากสภาพพื้นที่เป็นเขาหินปูน มีรูพรุนใต้พื้นดินเป็นจำนวนมากไม่สามารถเก็บน้ำได้ แต่การสร้างฝายเพื่อต้องการชะลอน้ำ ลดความรุนแรงของกระแสน้ำ เพื่อไม่ให้สูญเสียหน้าดิน อีกทั้งเพิ่มความชุ่มชื้นให้กับป่า โดยส่วนใหญ่ฝายชะลอน้ำสร้างจากวัสดุธรรมชาติที่สามารถหาได้ง่ายในพื้นที่ เช่น ไม้ไผ่ กิ่งไม้ และหิน สามารถย่อยสลายได้ตามธรรมชาติได้ และไม่ส่งผลเสียต่อระบบนิเวศ ภายใน 1 ปี ฝายเหล่านี้ก็จะผุพังสลายไป เหลือไว้เพียงตะกอนดินที่ไม่ถูกชะล้าง เมล็ดไม้ และเศษซากพืชที่ไหลมากับกระแสน้ำ

ภาพที่ 1 ตำแหน่งของการสร้างฝายภายในมหาวิทยาลัยมหิดล วิทยาเขตกาญจนบุรี
(อ้างอิง ภาพจากการนำเสนอของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ธรรมรัตน์ พุทธไทย จากการรายงานผลการวิจัย)

     นอกจากนี้ SCGP โรงงานวังศาลา ได้ให้ทุนสนับสนุนการวิจัยเพื่อดำเนินโครงการตรวจติดตาม และตรวจสอบทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่ฝายอย่างยั่งยืน ซึ่งประกอบด้วยการศึกษาสังคมพืชพื้นล่างบริเวณแนวการสร้างฝายชะลอน้ำ การศึกษาฝายและการใช้ประโยชน์จากฝายเพื่อเพิ่มศักยภาพในการรองรับและใช้เป็นแหล่งน้ำของสัตว์ป่าจำพวกสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดเล็ก (small mammals) และสัตว์ในกลุ่มนก (avian group) และการศึกษาการรับรู้ของผลพลอยได้ทางตรงและทางอ้อมของชุมชนท้องถิ่นในพื้นที่การสร้างฝายชะลอน้ำ ทั้งนี้ผลที่ได้จากงานวิจัยดังกล่าวยังช่วยสนับสนุนแนวคิดในการแก้ไขปัญหาของวิทยาเขตกาญจนบุรีได้เป็นระบบและรูปธรรมมากยิ่งขึ้น โดยปัญหาที่เคยประสบในทุกปีของกระแสน้ำที่ไหลจากพื้นที่ของวิทยาเขตกาญจนบุรีเข้าท่วมพื้นที่ของอำเภอไทรโยค และได้สร้างความเดือดร้อนในกับชุมชนได้เริ่มลดน้อยลงอย่างต่อเนื่องทุกปี นับตั้งแต่ได้มีการสร้างฝายชะลอน้ำขึ้นในพื้นที่ของวิทยาเขตกาญจนบุรี

     ณ ปัจจุบัน วิทยาเขตกาญจนบุรียังคงตระหนักถึงความสำคัญในความรับผิดชอบที่มีต่อชุมชนและสังคมโดยรอบ ทำให้มีการดำเนินการจัดสร้างฝายชะลอน้ำและซ่อมแซมให้คงสภาพในการใช้งานได้ทุกปี เพื่อเป็นการสร้างความมั่นคงและยั่งยืนในการรักษาสิ่งแวดล้อมของวิทยาเขตกาญจนบุรีสืบไป

     จากการที่ SCGP โรงงานวังศาลา ได้ให้ทุนสนับสนุนการวิจัยเพื่อดำเนินโครงการตรวจติดตามตรวจสอบทรัพยากรธรรมชาติในพื้นที่ฝายอย่างยั่งยืน ทางทีมวิจัยนำโดยคณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ร่วมกับวิทยาเขตกาญจนบุรี ได้ทำการศึกษาผลประโยชน์ที่ได้หลังจากการสร้างฝายชะลอน้ำ และผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ธรรมรัตน์ พุทธไทย หัวหน้าทีมวิจัย คณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล พบว่าพื้นป่าจากเดิมที่มีชั้นหินเป็นส่วนใหญ่ทำให้ไม่สามารถกักเก็บน้ำได้ ส่งผลให้เมื่อฝนตกหนักเกิดการชะล้างหน้าดินและน้ำไหลท่วมจากเขาลงสู่ด้านล่าง ได้เปลี่ยนเป็นมีการสะสมหน้าดินเพิ่มมากขึ้น ทำให้มีความชุ่มชื้นเพิ่มมากขึ้นด้วย

     จากการใช้กล้องดักถ่ายภาพสัตว์ป่า (Camera Trap) พบว่ามีการกลับมาของสัตว์ป่าในพื้นที่ตามแนวที่มีการสร้างฝาย แสดงถึงความอุดมสมบูรณ์ของพื้นที่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสัตว์ป่าคุ้มครอง ที่พบน้อยมากนอกพื้นที่อนุรักษ์ ตัวอย่างแสดงในภาพที่ 2-4

ภาพที่ 2 ภาพสุนัขจิ้งจอกใกล้บริเวณตำแหน่งของการสร้างฝายภายในมหาวิทยาลัยมหิดล วิทยาเขตกาญจนบุรี
(อ้างอิง ภาพจากการนำเสนอของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ธรรมรัตน์ พุทธไทย จากการรายงานผลการวิจัย)

ภาพที่ 3 ภาพเสือลายเมฆใกล้บริเวณตำแหน่งของการสร้างฝายภายในมหาวิทยาลัยมหิดล วิทยาเขตกาญจนบุรี
(อ้างอิง ภาพจากการนำเสนอของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ธรรมรัตน์ พุทธไทย จากการรายงานผลการวิจัย)

ภาพที่ 4 ภาพแมวดาวใกล้บริเวณตำแหน่งของการสร้างฝายภายในมหาวิทยาลัยมหิดล วิทยาเขตกาญจนบุรี
(อ้างอิง ภาพจากการนำเสนอของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ธรรมรัตน์ พุทธไทย จากการรายงานผลการวิจัย)

ภาพที่ 5 ตัวอย่างการค้นพบสัตว์ป่าใกล้บริเวณการสร้างฝายภายในมหาวิทยาลัยมหิดล วิทยาเขตกาญจนบุรี
(อ้างอิง ภาพจากการนำเสนอของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ธรรมรัตน์ พุทธไทย จากการรายงานผลการวิจัย)

นอกจากนี้จากการดักจับ พบว่ามีสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังบนดินจำนวนมากดังแสดงในภาพที่ 5 และ 6 และพบว่ามีพรรณพืชเกิดขึ้นที่ผืนดินจำนวนมากดังภาพที่ 7

ส่วนผลพลอยได้จากชุมชนท้องถิ่นจากการสร้างฝายทั้งทางตรงและทางอ้อม คณะผู้วิจัยนำโดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ธรรมรัตน์ พุทธไทย ยังพบว่า มีการนำพืชไปใช้ประโยชน์ดังภาพที่ 8 รวมถึงสัดส่วนรายได้ที่เพิ่มขึ้นแสดงในภาพที่ 9 และจากการทำแบบสอบถามพบว่าชุมชนโดยรอบที่ทำการสำรวจมีทัศนคติที่ดีต่อการสร้างฝายและผลพลอยได้จากการสร้างฝาย

ภาพที่ 6 ตัวอย่างการพบสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังบริเวณฝายภายในมหาวิทยาลัยมหิดล วิทยาเขตกาญจนบุรี
(อ้างอิง ภาพจากการนำเสนอของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ธรรมรัตน์ พุทธไทย จากการรายงานผลการวิจัย)

ภาพที่ 7 ตัวอย่าพรรณพืชพื้นล่างบริเวณฝายภายในมหาวิทยาลัยมหิดล วิทยาเขตกาญจนบุรี
(อ้างอิง ภาพจากการนำเสนอของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ธรรมรัตน์ พุทธไทย จากการรายงานผลการวิจัย)

ภาพที่ 8 จำนวนพืชที่นำไปใช้ประโยชน์โดยชุมชน
(อ้างอิง ภาพจากการนำเสนอของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ธรรมรัตน์ พุทธไทย จากการรายงานผลการวิจัย)

ภาพที่ 9 สัดส่วนรายได้ของชุมชนเพิ่มเติมจากผลพลอยได้จากการสร้างฝาย
(อ้างอิง ภาพจากการนำเสนอของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. ธรรมรัตน์ พุทธไทย จากการรายงานผลการวิจัย)