การนำศักยภาพด้านการวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการและทางคลินิกไปช่วยส่งเสริมการพัฒนาผลผลิตเกษตรปลอดภัยที่มีมูลค่าสูงรองรับตลาดอาหารเพื่อสุขภาพและอาหารแห่งอนาคต
การนำศักยภาพด้านการวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการและทางคลินิกไปช่วยส่งเสริมการพัฒนาผลผลิตเกษตรปลอดภัยที่มีมูลค่าสูงรองรับตลาดอาหารเพื่อสุขภาพและอาหารแห่งอนาคต
ด้วยความมุ่งมั่นในปณิธานคือ คณะเทคนิคการแพทย์ คือเป็นสถาบันชั้นนำ มุ่งพัฒนาเพื่อสังคม คณะฯ จึงมีนโยบายด้านบริการวิชาการ โดยมีเป้าหมายสูงสุดคือ “ประชาชนมีสุขภาพและคุณภาพชีวิตที่ดี” ซึ่งสอดคล้องกับวิสัยทัศน์และพันธกิจของมหาวิทยาลัยมหิดล คือ การมุ่งสู่การเป็นมหาวิทยาลัยระดับโลก World Class University
เพื่อเป็นการส่งเสริม และสนับสนุนเป้าหมายการดำเนินการดังกล่าว คณะเทคนิคการแพทย์ มีงานบริการวิชาการที่ครอบคลุมทั้งทางด้านการตรวจวิเคราะห์ทางการแพทย์ การตรวจวิเคราะห์ความปลอดภัยในสินค้า การตรวจวิเคราะห์สิ่งตกค้างในผักและผลไม้ ห้องปฏิบัติการตรวจวิเคราะห์ของคณะเทคนิคการแพทย์ ได้รับการรับรองมาตรฐานห้องปฏิบัติการตามมาตรฐานคุณภาพ ISO 17025:2017 ISO 15189 และการทดสอบด้านอื่น ๆ ตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025 รวมถึงการเป็นผู้จัดโปรแกรมทดสอบความชำนาญห้องปฏิบัติการทางการแพทย์ตามมาตรฐาน ISO/IEC 17043 ดังนี้
บริการตรวจวิเคราะห์ผลิตภัณฑ์ในการทำลายเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา
บริการตรวจวิเคราะห์ผลิตภัณฑ์ในการทำลายเชื้อไวรัส
บริการตรวจวิเคราะห์สิ่งตกค้างในผักและผลไม้ โดยห้องปฏิบัติการประเมินความปลอดภัยทางอาหารและชีวภาพ
คณะเทคนิคการแพทย์ มหาวิทยาลัยมหิดล ได้เริ่มโครงการตรวจวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการทางเทคนิคการแพทย์ “ผักและผลไม้ที่ปลอดภัยเพื่อครัวโลก” มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2556 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อมุ่งส่งเสริมสุขภาพของประชาชนในการบริโภคอาหารที่มีความปลอดภัยจากสารตกค้างยาฆ่าแมลง หรือสารกำจัดศัตรูพืชที่อาจปนเปื้อนอยู่ในผักและผลไม้
เริ่มจากดำเนินการการตรวจรับรองเกษตรและอาหารปลอดภัยจากสารตกค้างยาฆ่าแมลงในกลุ่มภาคกลาง โดยในปีงบประมาณ 2561 คณะเทคนิคการแพทย์ มหาวิทยาลัยมหิดล ได้นำความเชี่ยวชาญด้านการตรวจวิเคราะห์โดยเทคนิคที่มีความไวและความจำเพาะสูง มาช่วยในการตรวจวิเคราะห์สถานะทางสุขภาพและสารตกค้างในกลุ่มเกษตรกร การตรวจวิเคราะห์สารตกค้างยาฆ่าแมลงที่แปลงปลูกควบคู่กับการวิเคราะห์ผลผลิตทางการเกษตรและตัวอย่างอาหาร เพื่อส่งเสริมเกษตรและอาหารปลอดภัย และยกระดับมาตรฐานโดยการตรวจรับรองสินค้าเกษตรและอาหารปลอดภัย โดยเฉพาะอย่างยิ่งการผลิตผักและผลไม้ที่ปลอดจากสารพิษตกค้างยาฆ่าแมลง โลหะหนัก และเชื้อก่อโรค ในพื้นที่หลักโดยใช้นครปฐม เป็นโมเดลต้นแบบในการพัฒนาศักยภาพการผลิตด้านเกษตรในพื้นที่ ผ่านโครงการพัฒนาเกษตรและอาหารปลอดภัย และดำเนินการต่อเนื่อง ครอบคลุมพื้นที่ในกลุ่มจังหวัดภาคกลาง 8 จังหวัด โดยความร่วมมือร่วมกับภาคีเครือข่ายต่าง ๆ ในพื้นที่ 8 จังหวัดภาคกลาง (นครปฐม สุพรรณบุรี ราชบุรี กาญจนบุรี สมุทรสาคร สมุทรสงคราม เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ์) ในการบูรณาการการทำงานตลอดห่วงโซ่คุณค่า (value chain) เพื่อเป็นโมเดลสู่การพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน ผู้ป่วยในโรงพยาบาล และผู้บริโภคโดยทั่วไป โดยต้นทาง มีการสำรวจและพัฒนาแปลงเป้าหมายสู่เกษตรปลอดภัย (จำแนกตามผลผลิต) ผ่านการจัดสัมมนาฝึกอบรมเพื่อปรับเปลี่ยนทัศนคติ การตรวจวิเคราะห์สถานะทางสุขภาพและสารตกค้างในร่างกายให้แก่กลุ่มเกษตรกร รวมถึงการสุ่มตรวจวิเคราะห์แปลงและการให้คำแนะนำในปัจจัยและกระบวนการผลิตต่าง ๆ กลางทาง คณะฯ ได้ให้บริการตรวจวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการเพื่อการรับรองผลผลิตเกษตรปลอดภัย ใน 4 กลุ่ม ได้แก่ 1) กลุ่มสารตกค้างยาฆ่าแมลง สารต้านเชื้อรา และสารอื่น ๆ 2) กลุ่มโลหะหนัก 3) กลุ่มเชื้อจุลินทรีย์ก่อโรค 4) กลุ่มปรสิตและไข่พยาธิ ปลายทาง การส่งต่อผลผลิตเกษตรปลอดภัยเข้าสู่โรงพยาบาลต่าง ๆ ในจังหวัดนครปฐม 9 โรงพยาบาล และขยายสู่การสนับสนุนนโยบายโรงพยาบาลอาหารปลอดภัยของกระทรวงสาธารณสุขจำนวนประมาณ 50 โรงพยาบาลในเขตสุขภาพที่ 5 ทั้งนี้ ได้ถูกขยายผลไปสู่การพัฒนาโครงการ “Green Army, Green Farmer เพื่อประเทศชาติและประชาชน” เพื่อร่วมพัฒนาเกษตรปลอดภัยในพื้นที่ที่ทหารดูแลรับผิดชอบ ต่อยอดในระดับประเทศเพื่อสนองต่อนโยบายเกษตรแปลงใหญ่และเกษตรกรรมยั่งยืนของรัฐบาล ในโครงการทหารพันธุ์ดีได้อย่างมีประสิทธิภาพต่อไป
ปีงบประมาณ 2562 คณะฯ ได้รับจัดสรรงบประมาณ เงินอุดหนุนจากมหาวิทยาลัยในโครงการ “การตรวจรับรองเกษตรและอาหารปลอดภัยจากสารตกค้างยาฆ่าแมลงในกลุ่มภาคกลาง” เพื่อให้คณะเทคนิคการแพทย์ ได้ดำเนินการต่อเนื่องจากโครงการพัฒนาเกษตรปลอดภัย ในการส่งเสริมการเกษตรและอาหารปลอดภัย ซี่งเป็นการมุ่งเน้นการติดตามผลการดำเนินงานจากต้นทางจากการส่งเสริมให้เกษตรกรหันมาผลิตเกษตรและอาหารปลอดภัย เพื่อส่งมอบอาหารปลอดภัยไปสู่ผู้บริโภคกลุ่มต่าง ๆ โดยเฉพาะกลุ่มผู้ป่วยในโรงพยาบาล กลุ่มบุคลากรที่อยู่ในหน่วยงานของรัฐและเอกชน และกลุ่มผู้บริโภค และประชาชนทั่วไป นอกเหนือจากการตรวจวิเคราะห์หาสารตกค้างยาฆ่าแมลงแล้ว ในปัจจุบัน คณะฯ ยังได้ขยายขอบเขตการตรวจวิเคราะห์ให้มีครอบคลุมกับการตรวจหาโลหะหนัก เชื้อจุลชีพ และปรสิตที่อาจปนเปื้อนในผักผลไม้ ซึ่งอาจนำมาสู่การก่อโรคหรือส่งผลต่อสุขภาพผู้บริโภคได้ และพัฒนาต่อยอดสู่การพัฒนาชุดตรวจทดสอบเพื่อหาสารตกค้างยาฆ่าแมลง เพื่อเป็นทางเลือกหนึ่งในการดูแลสุขภาพของผู้บริโภค และยกระดับห้องปฏิบัติการทางเทคนิคการแพทย์ โดยได้รับการรับรองมาตรฐานระดับนานาชาติ ISO17025 และมีศักยภาพสูงในการนำมาใช้ในการทดสอบทางคลินิกเพื่อรองรับการพัฒนาสูตรอาหารทางการแพทย์ (Function food) และกระบวนการผลิตอาหารมูลค่าสูงเพื่อสุขภาพ (Healthy Food for the Future) เช่น วัตถุดิบทางการเกษตรที่มีฤทธิ์ช่วยในการลดระดับน้ำตาลในเลือด เหมาะสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน ,วัตถุดิบทางการเกษตรที่มีฤทธิ์ช่วยในการลดระดับกรดยูริก เหมาะสำหรับผู้ป่วยโรคเก๊าท์ เป็นต้น
จุดเริ่มต้น (พ.ศ. 2556): เริ่มโครงการตรวจวิเคราะห์ "ผักและผลไม้ที่ปลอดภัยเพื่อครัวโลก" โดยเน้นการตรวจรับรองเกษตรและอาหารปลอดภัยจากสารตกค้างยาฆ่าแมลงในกลุ่มภาคกลาง และขยายขอบเขตการตรวจวิเคราะห์ (ตั้งแต่ พ.ศ. 2561) “โครงการพัฒนาเกษตรปลอดภัยและอาหารปลอดภัย” โครงการนี้ดำเนินการโดยคณะเทคนิคการแพทย์ มหาวิทยาลัยมหิดล และภาคีเครือข่าย มีเป้าหมายเพื่อแก้ไขปัญหาการใช้สารเคมีทางการเกษตรที่สูงเกินความจำเป็น ซึ่งส่งผลให้เกิดต้นทุนสูง หนี้สิน สารตกค้างในผลผลิตส่งผลกระทบต่อสุขภาพ สิ่งแวดล้อม ความเชื่อมั่นผู้บริโภค และการค้าระหว่างประเทศ โดยมุ่งเน้นการพัฒนาสู่ "เกษตรปลอดภัยและอาหารปลอดภัย" ตลอดห่วงโซ่อุปทาน โดยการเพิ่มการตรวจวิเคราะห์สถานะทางสุขภาพและสารตกค้างในกลุ่มเกษตรกร ควบคู่ไปกับการวิเคราะห์สารตกค้างยาฆ่าแมลงในแปลงปลูกและผลผลิตทางการเกษตร เพื่อใช้เป็นปัจจัยหลักในการสะท้อนผลกระทบและปรับจิตสำนึกเกษตรกร และขยายขอบเขตสารที่ตรวจ นอกเหนือจากสารตกค้างยาฆ่าแมลงแล้ว ยังครอบคลุมถึง โลหะหนัก เชื้อจุลชีพก่อโรค และปรสิตหนอนพยาธิโดยมีพื้นที่ขยายผล: ใช้จังหวัดนครปฐมเป็นโมเดลต้นแบบ (พ.ศ. 2561) และขยายผลต่อเนื่องครอบคลุม 8 จังหวัดภาคกลาง (นครปฐม, สุพรรณบุรี, ราชบุรี, กาญจนบุรี, สมุทรสาคร, สมุทรสงคราม, เพชรบุรี, และประจวบคีรีขันธ์) เชื่อมโยงเครือข่าย: บูรณาการการทำงานร่วมกับภาคีเครือข่ายในพื้นที่ และเชื่อมโยงตลอดห่วงโซ่คุณค่า (Value Chain) และขยายกลุ่มเป้าหมายผู้รับผลผลิตปลายทาง: เริ่มต้นที่โรงพยาบาลในจังหวัดนครปฐม 9 แห่ง รวมถึงขยายสู่การสนับสนุนนโยบาย โรงพยาบาลอาหารปลอดภัย ของกระทรวงสาธารณสุข ในเขตสุขภาพที่ 5 (ประมาณ 50 โรงพยาบาล) ต่อยอดโครงการระดับประเทศ: ขยายผลไปสู่โครงการ “Green Army, Green Farmer เพื่อประเทศชาติและประชาชน” และโครงการ ทหารพันธุ์ดี เพื่อสนับสนุนเกษตรแปลงใหญ่และเกษตรกรรมยั่งยืน เป็นการบูรณาการกระบวนการทางสุขภาพเข้ากับระบบเกษตรกรรมเพื่อความยั่งยืน ตั้งแต่การปรับเปลี่ยนวิถีเกษตรกรไปจนถึงการส่งมอบสินค้าคุณภาพสูงสู่ผู้บริโภคและการยกระดับเศรษฐกิจของชาติ สนองตอบต่อยุทธศาสตร์ชาติในการสร้างความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืนของประเทศ
การเปลี่ยนแปลงของโครงสร้างประชากร ที่กำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงวัยอย่างสมบูรณ์ภายในปี 2568 อันเนื่องมาจากประชาชนให้ความสำคัญกับการดูแลสุขภาพเพิ่มมากขึ้น ประกอบกับความก้าวหน้าทางด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และการแพทย์ จึงทำให้ประชากรมีอายุยืนยาวขึ้น เพราะฉะนั้นจึงต้องมีการดำเนินการในด้านการส่งเสริมและดูแลสุขภาพ พัฒนาเป็นแหล่งผลิตสินค้าและบริการสำหรับผู้สูงอายุ เพื่อตอบสนองต่อความต้องการของผู้บริโภค เช่น การพัฒนาสูตรอาหารทางการแพทย์ (Functional food) อาหารเพื่อสุขภาพ (Healthy food) และสถานบริการในการดูแลที่เหมาะสมกับผู้สูงวัยต่อไป (ร่างกรอบแผนพัฒนาภาค พ.ศ. 2566 - 2570) ดังนั้น แนวทางออกของการจัดการปัญหาอย่างยั่งยืน คือ
1) การสร้างเครือข่ายเกษตรปลอดภัย และอาหารปลอดภัยแบบครบวงจร
2) การใช้ข้อมูลสถานะทางสุขภาพของผู้บริโภค โดยเฉพาะกลุ่มผู้บริโภคที่เป็นเกษตรกร และผู้บริโภคทั่วไป และหาแนวโน้มความผิดปกติของการก่อเกิดโรคต่างๆ เข้ามาเป็นปัจจัยหลักในการสะท้อนผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการใช้สารเคมีทางการเกษตรที่เกินความเหมาะสม เพื่อเป็นการสร้างและปรับจิตสำนึกรับผิดชอบให้แก่เกษตรกรให้ตระหนักถึงพิษภัยที่จะมีต่อตนเอง ต่อครอบครัวของเกษตรกร และต่อผู้บริโภคกลุ่มต่าง ๆ ในวงกว้าง
3) การวิจัยและพัฒนา เพื่อวิเคราะห์คุณค่าทางโภชนาการและคุณประโยชน์ทางสุขภาพของวัตถุดิบ อาหารแปรรูป หรือตำรับอาหาร โดยการทดสอบทางห้องปฏิบัติการเทคนิคการแพทย์ และอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องเพื่อการยกระดับมาตรฐานคุณภาพโดยการตรวจรับรองสินค้าเกษตรและอาหารปลอดภัยที่ปลอดจากสารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืช โลหะหนัก เชื้อก่อโรค และปรสิตหนอนพยาธิ ให้เป็นสินค้าที่มีคุณภาพ มีความปลอดภัยต่อผู้บริโภค ประกอปกับคณะเทคนิคการแพทย์ มีงานบริการวิชาการ โดยมีเป้าหมายซึ่งสอดคล้องกับวิสัยทัศน์และพันธกิจของมหาวิทยาลัยมหิดล คือ “ประชาชนมีสุขภาพและคุณภาพชีวิตที่ดี” ที่ครอบคลุมทั้งทางด้านการตรวจวิเคราะห์ทางการแพทย์ การตรวจวิเคราะห์ความปลอดภัยในสินค้า การตรวจวิเคราะห์สิ่งตกค้างในผักและผลไม้ ห้องปฏิบัติการตรวจวิเคราะห์ของคณะเทคนิคการแพทย์ ได้รับการรับรองมาตรฐานห้องปฏิบัติการตามมาตรฐานคุณภาพ ISO 17025:2017 ISO 15189 และการทดสอบด้านอื่น ๆ ตามมาตรฐาน ISO/IEC 17025 รวมถึงการเป็นผู้จัดโปรแกรมทดสอบความชำนาญห้องปฏิบัติการทางการแพทย์ตามมาตรฐาน ISO/IEC 17043 ดังนี้
ปัจจุบัน คณะเทคนิคการแพทย์ ได้ยกระดับห้องปฏิบัติการตรวจวิเคราะห์ ให้ได้การรับรองมาตรฐานสากล ISO 17025:2017 ISO 15189 โดยเป็นผู้จัดโปรแกรมทดสอบความชำนาญตามมาตรฐาน ISO/IEC 17043 และสามารถพัฒนาต่อยอดผลิตภัณฑ์และเทคโนโลยี เป็นชุดทดสอบพัฒนาสู่การวิเคราะห์เพื่อรองรับการพัฒนาสูตรอาหารทางการแพทย์ (Functional Food) และ อาหารเพื่อสุขภาพมูลค่าสูง (Healthy Food) ที่มีคุณสมบัติเฉพาะ เช่น ลดน้ำตาลในเลือด ลดกรดยูริกชุดตรวจทดสอบ เพื่อหาสารตกค้างยาฆ่าแมลง
1. กลุ่มเกษตรกร
2. ผู้บริโภคในกลุ่มต่างๆ อันได้แก่ ผู้ป่วยในโรงพยาบาล ประชาชนในพื้นที่จังหวัด ผู้บริโภคทั่วไป
3. หน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้อง เช่น รพ.ราชวิถี กรมการค้าภายใน