สถานการณ์ของโรคมะเร็งในแต่ละปีของประเทศไทย จะมีผู้ป่วยโรคมะเร็งรายใหม่ปีละ 140,000 คน เสียชีวิตกว่า 80,000 คน โดยมีผู้ป่วยโรคมะเร็งที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลรามาธิบดีจำนวนมากกว่า 4,800 รายต่อปี คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล จึงจัดตั้งธนาคารชีวภาพสำหรับโรคมะเร็งแบบครบวงจรรามาธิบดี (Ramathibodi Comprehensive Tumor Biobank) โดยศูนย์ความเป็นเลิศด้านโรคมะเร็ง ร่วมกับกลุ่มสาขาวิชาเวชศาสตร์ปริวรรต และสำนักงานวิจัยวิทยาศาสตร์สุขภาพ โดยมีวัตถุประสงค์เป็นแหล่งรวบรวมจัดระเบียบการเก็บตัวอย่างทางคลินิก และข้อมูลชีวภาพของผู้ป่วยมะเร็งอย่างมีระบบ เพื่อสนับสนุนการศึกษาวิจัยเชิงลึกระดับชีวโมเลกุลด้านโรคมะเร็งแบบสหสาขา ระหว่างอาจารย์แพทย์ นักวิจัย และนักวิทยาศาสตร์การแพทย์ เพื่อพัฒนาวิธีการวินิจฉัยและแนวทางการรักษาโรคมะเร็งแบบการแพทย์แม่นยำ ซึ่งจะช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายในการรักษา และเป็นประโยชน์กับผู้ป่วยโรคมะเร็งทั้งปัจจุบันและในอนาคต

การดำเนินงาน

PHASE 1 การเก็บตัวอย่างทางคลินิกจากผู้ป่วยที่ยินยอมเข้าโครงการรายแรกในปี 2557 โดยมีแพทย์จากหลายสาขาเข้าช่วยเก็บตัวอย่าง ในลักษณะชิ้นเนื้อมะเร็งสด ชิ้นเนื้อปกติ ชิ้นเนื้องอก องค์ประกอบของเลือด และสารคัดหลั่งที่เหลือจากขั้นตอนการวินิจฉัยรักษามะเร็งของผู้ป่วย และนำมาแช่แข็งไว้รวมกันมากกว่า 40,000 ตัวอย่าง จากผู้ป่วยกว่า 4,000 ราย โดยมีแพทย์จาก 8 สาขาวิชาเข้าร่วมเก็บตัวอย่าง นอกจากนี้ได้มีการพัฒนาและจดลิขสิทธิ์ซอฟต์แวร์ระบบจัดเก็บตัวอย่างสำหรับธนาคารชีวภาพ V.1 ขึ้นใช้เอง ร่วมกับ กลุ่มภารกิจศูนย์ปฏิบัติการด้านชีววิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์ (ICBS) มหาวิทยาลัยมหิดล  

PHASE 2 ธนาคารชีวภาพสำหรับโรคมะเร็งร่วมมือกับสถาบันมะเร็งแห่งชาติและสถาบันประสาทวิทยา ในการจัดเก็บตัวอย่างทางคลินิกที่มีคุณภาพสารพันธุกรรมและโปรตีนจากผู้ป่วยมะเร็งจำนวนมากจนได้งานวิจัยตัวบ่งชี้ทางชีวภาพสำหรับโรคมะเร็ง (cancer biomarker) และได้นำเซลล์จากชิ้นเนื้อมะเร็งสดของผู้ป่วยมาพัฒนาต่อยอดเป็นโมเดลออร์แกนอยด์มะเร็ง (cancer organoid) ลักษณะเป็นสามมิติเหมือนก้อนเนื้อเยื่อจำลองขนาดเล็กที่มีคุณสมบัติทางชีววิทยาใกล้เคียงกับเนื้อเยื่อมะเร็งในผู้ป่วยจริง เพื่อนำมาใช้ศึกษาความรุนแรงของโรค การค้นพบตัวยาใหม่ รวมถึงใช้ทดสอบประสิทธิภาพตัวยาและการตอบสนองต่อยาแทนผู้ป่วย ซึ่งจะช่วยเพิ่มความแม่นยำในการรักษาโรคมะเร็งได้อย่างมีประสิทธิผล

ปัจจุบันธนาคารชีวภาพสำหรับโรคมะเร็งได้สร้างโมเดลออร์แกนอยด์จากเนื้อเยื่อมะเร็งหลายชนิด เช่น มะเร็งลำไส้ใหญ่ มะเร็งเต้านม มะเร็งศีรษะและลำคอ และจอประสาทตา จนเกิดการค้นพบที่สำคัญ คือ ตัวบ่งชี้การเกิดมะเร็งร่วมตำแหน่งที่ 2 ในผู้ป่วยมะเร็งศีรษะและลำคอ เป็นครั้งแรกในโลก

นอกจากนี้ หน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการเพิ่มความสามารถในการแข่งขันของประเทศ (บพข.) สนับสนุนการเตรียมความพร้อมให้กับธนาคารชีวภาพสำหรับโรคมะเร็งรามาธิบดีในการเข้ารับรองมาตรฐาน และช่วยจัดตั้งเครือข่ายความร่วมมือธนาคารชีวภาพสำหรับโรคมะเร็งในประเทศไทย (Thai Biobanking Network) โดยได้มีการลงนามบันทึกความร่วมมือระหว่างคณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล กับคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น เพื่อพัฒนาโปรแกรมการทดสอบความชำนาญตัวอย่างทางชีวภาพมนุษย์สำหรับธนาคารชีวภาพ และยกระดับการเป็นศูนย์กลางการทดสอบและรับรองคุณภาพตามมาตรฐานสากล

โดยในปี 2567 ธนาคารชีวภาพสำหรับโรคมะเร็งแบบครบวงจรรามาธิบดี ได้รับการรับรองมาตรฐาน ISO 20387 :2018 เป็นแห่งแรกและครั้งแรกในประเทศไทย เพื่อเป็นคลังจัดเก็บตัวอย่างทางคลินิกที่มีคุณภาพสูง และเป็นศูนย์กลางให้ความช่วยเหลือด้านงานวิจัยชีวการแพทย์ด้านโรคมะเร็งในทุกระดับ สำหรับบุคลากรทางการแพทย์ในการสร้างงานวิจัยและนวัตกรรมใหม่ ๆ เพื่อการวินิจฉัยและรักษาผู้ป่วยมะเร็งอย่างมีประสิทธิภาพ