การวิเคราะห์ทางพันธุกรรมของการผสมพันธุ์ระหว่างชะนีมือขาว (Hylobates lar) และชะนีซ้อน (Hylobatespilatus) ในเขตสัมผัสในอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ ประเทศไทย

detail

ชะนีส่วนมากในอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ บริเวณที่ซ้อนทับพบว่า ชะนีลูกผสมจับคู่สืบพันธุ์กับชะนีมือขาวในรุ่นลูกถัด ๆ ไปพบว่ามีสัดส่วนพันธุกรรมและลักษณะภายนอกใกล้เคียงกับชะนีมือขาวมากขึ้น แม้ว่าจะพบการจับคู่ข้ามสปีชีส์กันของชะนีในพื้นที่ซ้อนทับ แต่ชะนีส่วนมากในพื้นที่ซ้อนทับยังคงจับคู่กับสปีชีส์เดียวกันมากกว่าการจับคู่ข้ามสปีชีส์ ซึ่งแสดงให้เห็นว่ามีกลไกการแบ่งแยกทางการสืบพันธุ์ (reproductive isolation) ที่ป้องกันการผสมพันธุ์ข้ามชนิดกันและรักษาการแบ่งแยกสปีชีส์ของชะนีมือขาวและชะนีมงกุฎไว้ได้

โดยปกติแล้วชะนีแต่ละชนิดที่อาศัยอยู่ในธรรมชาติมีการกระจายตัวไม่ซ้อนทับกัน (allopatric distribution)  แต่มีเพียง 3 แห่งในโลกนี้เท่านั้นที่พบชะนีต่างชนิดอาศัยอยู่ในพื้นที่เดียวกัน อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่เป็นเพียงพื้นที่เดียวที่พบชะนีมือขาว (Hylobates lar) และชะนีมงกุฎ (Hylobates pileatus) อาศัยอยู่ในพื้นที่ซ้อนทับ (contact zone) ร่วมกัน มีการจับคู่ผสมพันธุ์ข้ามชนิดและมีชะนีลูกผสมเกิดขึ้น ชะนีลูกผสมมีลักษณะภายนอกและเสียงร้องก้ำกึ่งระหว่างชะนีทั้งสองชนิดและไม่เป็นหมัน การศึกษาพันธุกรรมของชะนีมือขาว ชะนีมงกุฎและชะนีลูกผสมในพื้นที่ซ้อนทับจำนวน 47 ตัวด้วยไมโทคอนเดรียและไมโครแซทเทลไลท์ดีเอ็นเอ ระบุชะนีที่มีพันธุกรรมแบบผสมได้ 10 ตัว โดยชะนีลูกผสมรุ่นแรก (F1 hybrid) มีสัดส่วนพันธุกรรมของสปีชีส์พ่อและแม่ประมาณอย่างละครึ่งหนึ่ง แต่เมื่อชะนีลูกผสมจับคู่สืบพันธุ์กับชะนีมือขาวในรุ่นลูกถัด ๆ ไปพบว่ามีสัดส่วนพันธุกรรมและลักษณะภายนอกใกล้เคียงกับชะนีมือขาวมากขึ้น แม้ว่าจะพบการจับคู่ข้ามสปีชีส์กันของชะนีในพื้นที่ซ้อนทับ แต่ชะนีส่วนมากในพื้นที่ซ้อนทับยังคงจับคู่กับสปีชีส์เดียวกันมากกว่าการจับคู่ข้ามสปีชีส์ ซึ่งแสดงให้เห็นว่ามีกลไกการแบ่งแยกทางการสืบพันธุ์ (reproductive isolation) ที่ป้องกันการผสมพันธุ์ข้ามชนิดกันและรักษาการแบ่งแยกสปีชีส์ของชะนีมือขาวและชะนีมงกุฎไว้ได้

Partners/Stakeholders

- ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

- ธนาคารทรัพยากรชีวภาพแห่งชาติ สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ

- Department of Clinical and Health Psychology and Research Methodology, Faculty of Psychology, University of the Basque Country, 20018 Donostia, Gipuzkoa, Spainio 

ผู้ดำเนินการหลัก
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ชลิตา คงฤทธิ์ ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
ส่วนงานหลัก
ผู้ดำเนินการร่วม
Warren Y. Brockelman ธนาคารทรัพยากรชีวภาพแห่งชาติ สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ และ Norberto Asens Department of Clinical and Health Psychology and Research Methodology, Faculty of Psychology, University of the Basque Country, 20018 Donostia, Gipuzkoa, Spainio
ส่วนงานร่วม